Deze blog gaat over de systemische werking binnen samengestelde gezinnen. Systemisch werken staat ook bekend onder de term “familieopstellingen”. Als je hierin geïnteresseerd bent, raden we je aan om eerst deze blog met de achtergrond over systemische wetmatigheden te lezen.
De drie | systemische wetmatigheden
In deze blog verdiepen we ons in hoe systemische wetmatigheden doorwerken in een samengesteld gezin. We gebruiken hierbij opnieuw de inzichten van Bert Hellinger, grondlegger van familieopstellingen:
- Binding – de behoefte om ergens bij te horen
- Ordening – de natuurlijke volgorde en ieders plek daarin
- Balans – tussen geven en nemen
Wetmatigheden | in het licht van samengestelde gezinnen
Bij een relatiebreuk of binnen samengestelde gezinnen komen verstoringen in deze drie systemische principes vaak duidelijk naar voren.
Systemische | Wetmatigheid 1: Binding
Binding draait om het fundamentele verlangen om erbij te horen. Op collectief niveau houdt het ‘systeemgeweten’ de familie bij elkaar, zelfs als individuen worden buitengesloten.
De herenigingsfantasie
Kinderen fantaseren vaak lang na het uiteenvallen van het gezin over een hereniging tussen hun ouders. Nieuwe partners passen niet in dat plaatje en kunnen onbewust worden afgewezen.
Een ex buitensluiten
Wanneer één ouder de andere uitsluit, voelt een kind dat als het afwijzen van een deel van zichzelf. Kinderen zoeken dan naar herstel. Ook de nieuwe partner kan zich hierdoor onzeker voelen: “Wat als mijn partner straks zo over mij praat?”
Volgens Hellinger zijn kinderen het best af bij de ouder die respect toont voor de andere ouder.
Respect in nieuwe relaties
Een nieuwe partner komt pas in beeld dankzij de ruimte die de vorige partner liet. Ongeacht hoe die ruimte is ontstaan, dient dat erkend te worden. Het respecteren van eerdere relaties voorkomt verstoringen in het systeem.
Systemische | Wetmatigheid 2: Ordening
Ordening verwijst naar de volgorde binnen het systeem. Persoonlijk leren we al vroeg de ongeschreven regels, collectief speelt hiërarchie een rol.
Van herkomst naar eigen familie
Normaal gaat de eigen, gestichte familie vóór de familie van herkomst. Wanneer een relatie eindigt, verandert dit vaak en vallen mensen terug op hun oorspronkelijke gezin, inclusief bijbehorende normen en waarden.
Samengestelde gezinnen en ordening
Binnen samengestelde gezinnen geldt een natuurlijke volgorde. In een gezin zonder gezamenlijk kind:
- Ouder
- Oudste kind
- Jongste kind
- Nieuwe partner
Bij een gezamenlijk kind ontstaat een andere ordening:
- Ouder die de externe veiligheid waarborgt
- Ouder die de interne veiligheid bewaakt
- Gezamenlijk kind
- Oudste kind uit eerdere relatie
- Jongste kind uit eerdere relatie
Systemische | Wetmatigheid 3: Balans
Balans gaat over de uitwisseling van geven en ontvangen, zowel persoonlijk als binnen het gehele familiesysteem. Onverwerkt leed herhaalt zich in volgende generaties.
Impact op balans bij relatiebreuk
Als een ouder het verlies van de partnerrelatie niet kan verwerken, neemt een kind onbewust die last op zich. Daarmee wordt ook de ordening verstoord: het kind gaat ‘zorgen’ voor de ouder en verliest zijn eigen plek.
Systemische | dynamieken doorbreken
Een samengesteld gezin kan leiden tot verstoringen in binding, ordening of balans. Een familieopstelling maakt deze zichtbaar en kan helpen bij herstel. Het Instituut voor Systemisch Werk is hierin een waardevolle bron.
Voorbeelden van veelvoorkomende dynamieken
- Een zwaar lot of schuld van een ander op je nemen
- Je plek niet kunnen innemen binnen het gezin
- Je identificeren met een buitengesloten familielid
- Je familie willen verlaten door schaamte of schuldgevoel
- Onbewust je ouderlijke rol overnemen als kind
- Het gevoel dat je niet beter mag hebben dan iemand anders in je familie
