In deze blog neem ik je mee in de relatiecyclus die leidt naar een bewuste relatie. De inhoud is geïnspireerd op het werk van Harville Hendrix en Helen Hunt, de grondleggers van Imago relatietherapie. Zij schreven meerdere boeken, waaronder “Krijg de liefde die je wilt – een gids voor het verbeteren van je relatie”. Deze methode pas ik zelf vaak toe in mijn praktijk. Steeds weer ervaar ik hoeveel positieve impact de Imago-dialoog heeft op koppels in relatietherapie. Lees eventueel ook mijn eerdere blog over “De Imago Dialoog – een verbindend gesprek“. In deze blog ga ik dieper in op de achtergronden en stappen richting een bewuste relatie.
De relatiecyclus | een dynamiek in 8 fases
De relatiecyclus biedt inzicht in het ontstaan en de dynamiek van liefdesrelaties. Het is geen lineair pad van A naar B, maar een cyclisch proces waarin fases zich herhalen. Hierdoor ontstaat ruimte voor heling, groei en bewustwording. In onderstaand schema zie je de acht fases van de relatiecyclus:
- Volledige verbinding – We starten in de baarmoeder in totale verbondenheid en verlangen hiernaar terug.
- Onvervulde behoeftes – In onze vroege kindertijd worden niet al onze behoeftes vervuld, wat leidt tot kleine ‘wonden’.
- Verloren delen – Om liefde en aandacht te krijgen, passen we ons aan en raken we delen van onszelf kwijt.
- Copingstrategie – We ontwikkelen strategieën om met stress om te gaan, die we later blijven gebruiken.
- Verliefd worden – We worden onbewust verliefd op iemand die aan drie specifieke voorwaarden voldoet.
- Romantische liefde – De beginfase van een relatie voelt als een roze wolk vol idealen en verbondenheid.
- Machtsstrijd – Elke relatie komt op een punt van strijd, met vijf herkenbare stadia.
- Bewuste relatie – Deze strijd vormt de poort naar heling, groei en een bewuste relatie.
Hieronder licht ik elke fase verder toe, zodat je meer inzicht krijgt in de psychologie en logica van relaties. Misschien helpt het een stukje van het mysterie rondom liefde te ontrafelen.
Volledige verbinding | (1) de kosmische reis
De reis van de relatiecyclus begint al voor onze geboorte. In de baarmoeder zijn we negen maanden lang continu verbonden met onze moeder via de navelstreng. Al onze behoeftes worden vanzelf vervuld. Dit vormt een staat van volledige verbondenheid.
De ontdekking van het belang van verbinding
In 1915 onderzocht de Amerikaanse arts Henry Dwight Chapin de hoge sterftecijfers in weeshuizen. Zijn schokkende conclusie: bijna 100% van de kinderen onder de twee jaar overleed, ondanks goede hygiëne en voeding.
Van 100% sterfte naar 10% door liefdevolle aanraking
Toen kinderen meer liefdevolle aandacht kregen – in pleeggezinnen of door verzorgers – daalde de sterftecijfers drastisch. In 1938 lag dit onder de 10%.
Liefdevolle verzorging is essentieel
Liefde en verbinding zijn essentieel voor menselijke overleving
Psychiater John Bowlby concludeerde later dat liefdevolle verzorging cruciaal is voor zowel geestelijke als lichamelijke ontwikkeling. Ontbreekt die, dan is de kans op psychische problemen of crimineel gedrag later groter.
Het belang van een goede relatie
In 1938 startte Harvard een langlopend onderzoek onder 724 kinderen. Ze werden hun hele leven gevolgd om het ‘geheim van een goed leven’ te ontdekken.
Drie conclusies uit het meest langlopende onderzoek ter wereld
- Sociale verbindingen maken ons gelukkiger, gezonder en zorgen voor een langer leven.
- Het gaat niet om het aantal vrienden, maar om de kwaliteit van relaties.
- Goede relaties beschermen lichaam én geest tegen de effecten van ouderdom.
Conclusies uit bijna 40 jaar wetenschappelijk onderzoek naar geluk
In het boek “Geluk – The World Book of Happiness” delen 100 wetenschappers hun bevindingen. Uit alle onderzoeken blijkt: een actief sociaal netwerk is de belangrijkste factor voor geluk. In mijn blog “Geluk – hoe bereik je dat?” lees je welke zes factoren het meest terugkomen. Op nummer één? Sociale verbondenheid.
De kosmische reis
Binnen de Imago therapie wordt deze staat van verbondenheid ‘de kosmische reis’ genoemd. Alles is met elkaar verbonden – een gedachte die ook in het boeddhisme terugkomt. Tijdens onze kindertijd raken we deze verbinding deels kwijt, wat leidt tot twee universele waarheden:
Alleen al de angst om verbinding te verliezen, kan intense stress veroorzaken
1. Levenslang streven naar verbinding
We verlangen ons hele leven naar diepe verbondenheid – met onszelf, anderen en het grotere geheel. In die staat voelen we vreugde en levendigheid.
2. Pijn, stress en angst bij verlies van verbinding
Verlies van verbinding – zoals bij scheiding of verlies – kan enorme pijn veroorzaken. Zelfs de angst ervoor brengt stress met zich mee.
Word jij ook gelukkig van verbinding?
Herken jij dit? Voel je je gelukkiger wanneer je écht contact maakt – met jezelf of een ander? Of het nu een spontaan gesprek is met een vreemde of een intiem moment met je partner? Wist je dat er vijf ‘talen van liefde’ zijn? De meeste mensen hebben een duidelijke voorkeur. Wil je weten welke bij jou past? Lees dan mijn blog over: “Vijf talen van liefde” en doe de test om jouw liefdestaal te ontdekken.
Onvervulde behoeftes | (2) de psychologische reis
De geboorte zelf is al een intens proces: we verlaten de veilige baarmoeder, de navelstreng wordt doorgeknipt en we moeten zelfstandig functioneren. Voor het eerst ervaren we kou, honger en afgescheidenheid. Huilen is onze enige manier om te reageren – meer kunnen we nog niet.
De psychologische reis
De gevoelsmatige reis die we nu starten, wordt binnen Imago ook wel de ‘psychologische reis’ genoemd. Dit is een universeel pad dat we allemaal afleggen. Het kenmerkt zich door ervaringen waarin we niet in onze belangrijkste behoeftes worden voorzien. Hieronder bespreek ik vier belangrijke fases van deze reis (zie ook het figuur). Bij elke fase staat een specifieke behoefte centraal. Hoe was dat voor jou: werd die behoefte (volledig) vervuld?
Karakterstructuren
Ik leg ook de link met de zogenoemde ‘karakterstructuren’, gebaseerd op het werk van Carl Jung, Wilhelm Reich en Alexander Lowen. De termen die zij gebruikten klinken wellicht wat zwaar, maar kijk vooral of je jezelf in een van deze structuren herkent.
Veiligheid en voeding (0 tot 18 maanden)
Waren je ouders emotioneel beschikbaar en betrouwbaar? Voelde je je welkom en veilig? Dan ontwikkel je een stevig basisvertrouwen. Als dat ontbrak, ervaar je mogelijk minder bestaansrecht en veiligheid. Hetzelfde geldt voor voeding: als er voldoende was, kon je ontspannen. Bij structureel tekort blijft er een diep verlangen, met een gevoel van tekort als gevolg. In deze fase kunnen de volgende karakterstructuren ontstaan:
De schizoïde karakterstructuur (veiligheid)
Veiligheid betekent: het gevoel hebben dat je er mag zijn
Deze structuur ontstaat vaak als een kind zich niet welkom voelde of als ouders emotioneel afwezig waren. Het komt relatief weinig voor. Herkenbare kenmerken zijn:
- Je bent vaak dromerig, wat afwezig, hebt moeite met oogcontact en blijft liever op de achtergrond.
- Je vindt het lastig om contact te maken met je gevoel en baseert je keuzes eerder op denken dan op voelen.
- Je bent mentaal sterk, creatief, analytisch en spiritueel ingesteld.
De orale karakterstructuur (voeding)
Voeding betekent: het gevoel dat er genoeg voor je is
Kinderen met minder levensenergie roepen harder om hulp (“oraal”), terwijl kinderen met veel energie eerder besluiten: “dan doe ik het zelf wel” (rigide). De orale structuur herken je aan:
- Een sterke behoefte aan nabijheid, bevestiging, en de neiging gesprekken naar jezelf te trekken.
- Een afhankelijke houding; je zoekt vaak een krachtige partner.
- Empathisch, zorgzaam en gevoelig in contact.
- Vatbaar voor overmatig eten, praten, snoepen of schermtijd.
Ontdekking (18 tot 36 maanden)
Mocht jij op ontdekking gaan binnen veilige kaders? Dan ben je waarschijnlijk nieuwsgierig en zelfstandig. Was er juist weinig steun of strikte controle, dan kan dat leiden tot wantrouwen, machtsspelletjes of het gevoel dat je alles zelf moet regelen.
De psychopathische karakterstructuur (vertrouwen)
Vertrouwen betekent: het gevoel dat de wereld veilig is
Kenmerken van deze structuur:
- Je staat graag in het middelpunt, neemt makkelijk de leiding en toont je kracht (maar laat je onzekerheid niet zien).
- Je houdt van controle, kunt manipuleren of de schuld bij anderen leggen.
- Je bent doelgericht, efficiënt en behoudt overzicht.
- Vatbaar voor overmatig alcoholgebruik of seksueel gedrag.
Identiteit (3 tot 4 jaar)
Werd jouw gedrag positief bevestigd? Mocht je “ja” én “nee” zeggen? Dan heb je waarschijnlijk een gezond zelfbeeld en ervaar je vrijheid. Maar als je vrije wil gebroken werd, voel je mogelijk nog steeds intern verzet en druk: “ik moet dit gewoon doen”.
De masochistische karakterstructuur (vrijheid)
Vrijheid betekent: mogen zijn wie je bent
Deze structuur ontstaat als een kind gewaardeerd werd om wat het deed, niet om wie het was. Je moest vooral voldoen aan verwachtingen. Herkenbaar aan:
- Je voelt je snel onder druk gezet, stelt uit en saboteert jezelf soms.
- Je bent loyaal, vasthoudend, maar ook star en moeilijk in beweging te krijgen.
- Je offert jezelf op, hebt een minder positief zelfbeeld.
- Vatbaar voor overmatig eten, slachtofferschap of passiviteit.
Competentie (4 tot 7 jaar)
Kreeg je duidelijke instructies, feedback en grenzen? Dan ontwikkel je vitaliteit en een gezond richtingsgevoel. Ontbrak dit, dan presteer je vooral voor de buitenwereld en leef je misschien onbewust het leven dat je ouders voor ogen hadden.
De rigide karakterstructuur (vitaliteit)
Vitaliteit betekent: de ruimte voelen om jouw leven voluit te leven
Typisch voor deze structuur:
- Je bewaakt je grenzen slecht, neemt teveel hooi op je vork en loopt risico op stress of burn-out.
- Je wilt alles zelf doen, hebt moeite met hulp vragen en streeft naar perfectie.
- Je bent productief, oplossingsgericht en denkt graag out-of-the-box.
- Vatbaar voor overmatig werken of sporten.
Welke onvervulde behoefte uit jouw kindertijd neem jij mee?
Welke onvervulde behoefte herken jij bij jezelf? Speelt die behoefte nu nog steeds een rol in jouw leven? En zie je jezelf misschien terug in een van deze karakterstructuren? Zelf herken ik me sterk in de rigide structuur. Dat bewustzijn leidde bij mij rond mijn 40ste tot een carrièreswitch, waardoor ik nu werk dat me écht gelukkig maakt.
Onvervulde behoeftes en Transactionele Analyse (TA)
De onvervulde behoeftes uit onze kindertijd nemen we vaak mee in ons volwassen leven. In de Transactionele Analyse (TA) spreken we dan over de ‘Kind-positie’. Dat is het geheel aan gevoelens en gedachten die je als jong kind had. Hoe was het bij jou thuis? Wat voelde je, wat hoorde en zag je? Hoe dacht jij toen over jezelf – en welke overtuigingen heb je gevormd?
Hoe gelukkig ben jij in je relatie?
Test jouw relatie hier
Wat maakt een relatie sterk en blijvend?
Onderzoek toont aan dat er negen belangrijke pijlers zijn die bijdragen aan een gelukkige en duurzame relatie. Benieuwd hoe jullie relatie ervoor staat? Ontdek wat al goed gaat en waar misschien nog groeimogelijkheden liggen.
Verloren delen (3) | de sociale reis
Waar het eerder ging over de innerlijke beleving van onvervulde behoeftes, draait het nu om wat jij van je ouders hebt meegekregen – extern dus. En vooral: hoe jij als kind die “stem van je ouders” bent gaan internaliseren. Misschien heb je nu zelf kinderen en merk je dat je soms precies dezelfde dingen zegt als je eigen ouders vroeger tegen jou. Herkenbaar?
We leren door af te kijken en na te doen
Denk eens aan hoe lastig het is om een nieuwe taal te leren op school. En besef dan dat je als kind de Nederlandse taal volledig hebt geleerd, puur door te luisteren en na te doen. Vanaf je geboorte keek je het af, en voor je het wist sprak je vol zinnen. En geloof me: taal is lang niet het enige wat je als kind van je ouders hebt overgenomen.
Wat leer je zoal van je ouders?
Je leerde bijvoorbeeld:
- Welke muziek en tv-programma’s zij volgden;
- Hoe ze omgingen met jou, elkaar en anderen;
- Hoe er werd omgegaan met conflicten;
- Wat er gegeten, gedronken of misschien gerookt werd;
- Of emoties zichtbaar en bespreekbaar waren of juist niet;
- Wie zorgde, werkte, sportte, en hoe taken in huis verdeeld waren.
Bij mij thuis werd er hard gewerkt, nooit geklaagd, amper over gevoelens gepraat, en golden christelijke normen en waarden. Mijn moeder voedde op, mijn vader werkte.
Nog twee manieren waarop we leren hoe we ons horen te gedragen
Naast afkijken leren kinderen op twee andere manieren:
- Via duidelijke regels, ondersteund door straf of beloning.
- Via subtiele signalen, zoals complimenten: “Wat goed dat je zo snel stopt met huilen, stoere jongen.” Daarmee leer je: stoere jongens huilen niet.
Vraag je eens af: welke denkbeelden van je ouders draag jij nog met je mee? En zijn ze nog steeds helpend?
Hoe ontstaan de verloren delen?
Tijdens het socialisatieproces passen we ons als kind aan
Als kind leer je – vaak al voor je vijfde – door imitatie, regels en subtiele boodschappen. Je past je daarop aan, meestal in twee stappen:
Stap 1. Stiekem doen
Kinderen doen vaak stiekem wat niet mag. Ze verbergen gedrag en liegen er soms over.
Stap 2. Onderdrukken
Later onderdrukken ze die impulsen helemaal. “Dit mag ik niet willen.” Zo wordt de ouderboodschap geïnternaliseerd. Maar daarmee onderdruk je ook een deel van je vrije, authentieke zelf. Zo ontstaat het “verloren deel”. We passen ons aan om liefde te ontvangen en de verbinding met onze ouders te behouden.
Wat heb jij als kind gedaan om geliefd te worden?
Denk eens terug aan je kindertijd. Was jij de grappenmaker, rebel of perfectionist? Zelf was ik het beste jongetje van de klas. Mijn ouders moesten op hun 14de gaan werken en konden niet studeren, al wilden ze dat graag. Dus wat kon ik doen om geliefd te zijn? Goede cijfers halen, sporten, presteren. En dat werkte: ik werd geprezen. Geen verrassing dat zowel ik als mijn broer universitair zijn afgestudeerd.
De sociale reis
Binnen Imago therapie noemen we dit proces de ‘sociale reis’. Ouders proberen hun kind sociaal vaardig te maken: gedrag aanleren dat volgens hen past bij de maatschappij. Soms sluit dit aan bij wie jij echt bent, maar het kan je ook in de weg zitten als het niet bij je past.
Gebruik wat helpt en verander wat blokkeert
Voor mij is hard werken en gezond leven prima – zolang het in balans is. Maar een van mijn ‘verloren delen’ is het onvoldoende uiten van mijn gevoel. Dat bleek later onhandig en vroeg om verandering. Hoe jouw sociale reis ook verlopen is: weet dat je ouders het deden vanuit liefde en naar hun beste kunnen.
Verloren delen en Transactionele Analyse (TA)
De verloren delen die zijn ontstaan tijdens onze kindertijd, nemen we mee in ons volwassen leven. Binnen de Transactionele Analyse (TA) heet dat de ‘Ouder-positie’. Dit is het geheel aan normen, overtuigingen en voorbeelden uit je eerste levensjaren. Wat was de boodschap van je ouders? En hoe leefden ze die zelf voor? Als je als volwassene vaak een oordeel klaar hebt, is de kans groot dat je een sterk ontwikkelde ouder-positie hebt.
Copingstrategie (4) | wat doen we bij stress?
Zoals je hebt gelezen, maken we als kind een flinke reis: van volledige verbinding (de kosmische reis), via onvervulde behoeftes (de psychologische reis), tot het aanpassen aan onze omgeving (de sociale reis). Deze fases brengen stressmomenten met zich mee, waarop ons brein instinctief reageert.
Welke delen van ons brein zijn betrokken bij stress?
Er zijn drie belangrijke hersengebieden die betrokken zijn bij stress: de hersenstam, het limbisch systeem en de frontaalkwab. Onderstaand schema geeft een versimpeld beeld. Voor een uitgebreidere toelichting, zie deze meer gedetailleerde uitleg.
De hersenstam (autonoom en razendsnel)
- Regelt vitale functies zoals ademhaling, hartslag en bloeddruk.
- Stuurt reflexen aan, zoals je hand terugtrekken van een hete pan.
Het limbisch systeem (snel maar beperkt aanpasbaar)
- Slaat traumatische ervaringen op.
- Scant razendsnel op gevaar, op basis van herinneringen.
- Produceert stresshormonen zoals cortisol.
- Stuurt emotionele reacties aan: angst (freeze/flight) of agressie (fight).
De frontaalkwab (traag maar leerbaar)
- Regelt plannen, organiseren, geheugen en besluitvorming.
- Beheerst impulsen en remt het limbisch systeem af.
Wat gebeurt er bij stress?
Wanneer zich in het heden iets voordoet dat lijkt op een oud trauma uit je psychologische of sociale reis, reageert het limbisch systeem onmiddellijk. Dit deel van het brein is gericht op gevaar en activeert razendsnel een stressreactie. De vrijgekomen stresshormonen zorgen ervoor dat je lichaam en emoties direct in actie komen. Het woord “reageert” zegt het al: dit is een automatische respons.
Stress en onze automatische piloot (copingstrategie)
70% van de mensen heeft ‘vechten’ of ‘vluchten’ als copingstrategie
Deze automatische reactie treedt op nog vóórdat je er bewust van bent – dus nog voordat je frontaalkwab, het rationele brein, actief wordt. We lijken geen keuze te hebben en schakelen over naar onze automatische piloot. Wat we dan doen, noemen we onze copingstrategie. Herken jij dit bij jezelf?
Welke copingstrategieën komen het meest voor?
Angst is een aangeboren emotie met een beschermende functie. Onderzoek laat zien:
- 70% van de mensen reageert met vechten of vluchten;
- 15% is in staat om de angstreactie te beheersen en rationeel te blijven;
- 15% bevriest – dit is ons oudste overlevingsmechanisme, dat bij extreme stress altijd de ultieme terugvaloptie is.
Zit er logica in onze copingstrategie?
Welke invloed heeft de copingstrategie van jouw ouders?Vaak blijkt er een omgekeerde relatie te zijn tussen jouw copingstijl en die van je ouders. Copingstrategieën ontstaan onbewust tijdens de kindertijd en helpen je omgaan met de stress van je psychologische en sociale reis.
Had jij ouders die maximaliseerden?
Als jouw ouders overbezorgd, controlerend of overheersend waren, heb jij dat waarschijnlijk als beklemmend ervaren. De kans is groot dat je daardoor als kind bent gaan minimaliseren: je energie temperen, je terugtrekken en afstand nemen.
Minimaliseerden jouw ouders?
Waren je ouders eerder afwezig, onbereikbaar of ongeïnteresseerd? Dan heb je wellicht juist een gemis aan verbinding gevoeld. Je reactie als kind was dan eerder maximaliserend: aandacht trekken, vastklampen, extra energie inzetten om verbinding te krijgen. Zo ontstaat vaak een omgekeerd patroon tussen ouder en kind.
Hoe werkt stress en coping in de relatie?
Ook in relaties zie je dit terug: partners reageren vaak tegengesteld op stress. Binnen Imago gebruiken we het beeld van de chimpansee (maximaliseerder) en de schildpad (minimaliseerder). Tijdens de romantische beginfase is dit verschil vaak niet zichtbaar, want stress is nog afwezig – het zijn vooral gelukshormonen die de boventoon voeren.
Stress ontstaat zodra er iets lijkt op een oud kind-trauma
Na verloop van tijd ontstaan er in elke relatie momenten die herinneren aan situaties uit je jeugd waarin behoeftes niet werden vervuld (psychologische reis) of waarin je jezelf moest onderdrukken (sociale reis). Het limbisch systeem reageert direct, en de automatische copingstrategie komt in actie. Zo ontstaat het patroon van chimpansee versus schildpad. Herken jij jezelf hierin?
Hoe herken je de chimpansee en de schildpad?
Onderstaande tabel geeft een overzicht van de verschillen:
| De schildpad neigt naar | De chimpansee neigt naar | |
| Gevoel | Gevoelens in te houden | Gevoelens uit te spelen |
| Afhankelijkheid | Afhankelijkheid te ontkennen | Afhankelijk te zijn van anderen |
| Behoeftes | Behoeftes te ontkennen | Behoeftes te overdrijven |
| Afstand | Anderen op afstand te houden | (Te) open en persoonlijk te zijn |
| Zich in te houden | Vast te klampen en genereus te zijn | |
| Grenzen | Starre grenzen van zichzelf aan te houden | Onduidelijke grenzen te hebben |
| Richting | Naar binnen gericht te zijn | Naar buiten gericht te zijn |
| Controle | Controle belangrijk te vinden | Impulsief te reageren |
| Meegaand en manipulatief te zijn | Anderen te domineren | |
| Gedrag | Van passief-agressief tot dominant gedrag | Van agressief tot passief gedrag |
| Defensief gedrag | Aanvallend gedrag |
Een persoonlijke nuance
In mijn vorige relatie was ik duidelijk de schildpad – passend bij mijn opvoeding, waarin mijn moeder zeer aanwezig en regelgevend was. In mijn huidige relatie merk ik dat ik meer de rol van chimpansee aanneem en mijn partner meer de schildpad is. Dit leert me twee dingen: ten eerste, de dynamiek is relatief en afhankelijk van de ander; ten tweede, dit patroon komt in elke relatie terug – soms intens en frequent, soms subtiel en zeldzaam.
Van stress naar ontspanning
De waarderingsdialoog brengt rust en verbinding
Koppels die bij mij in therapie komen, verkeren vaak in een staat van stress. Vaak is het binnen een minuut duidelijk wie de chimpansee is en wie de schildpad. Omdat stress veel energie kost en uitputtend werkt, is het belangrijk om eerst ontspanning te creëren. Dit kan bijvoorbeeld door muziek, beweging, natuur of fysieke ontspanning.
De waarderingsdialoog – binnen 30 minuten meer rust
Wat echter écht verschil maakt bij stellen in stress, is de waarderingsdialoog. Deze dialoog brengt ontspanning, verbinding en rust. Lees hierover meer in mijn blog “De Imago Dialoog – een verbindend gesprek”. Het had net zo goed “een ontspannend gesprek” kunnen heten. Want waar een gebrek aan verbinding stress veroorzaakt, brengt verbinding juist ontspanning.
Het geheim van geluk in de liefde
om direct toe te kunnen passen
Dit e-book biedt je:
- Het geheim van de cyclus achter elke liefdesrelatie.
- Inzicht in dé negen pijlers van een gezonde relatie.
- Zeven praktische tips om dagelijks toe te passen.
- Een heldere instructie van de Imago dialoog.
Verliefd worden (5) | drie criteria
We hebben inmiddels gezien dat we als kind een hele reis doormaken – en dat we die ervaringen als volwassene blijven meedragen. Binnen Imago relatietherapie wordt deze optelsom van ervaringen je “imago” genoemd. Dat staat voor het onbewuste beeld dat je vormt over liefde en relaties, vanaf je vroegste jeugd. En dit imago bepaalt uiteindelijk op wie jij verliefd wordt.
Op wie worden we verliefd?
Verliefd worden is geen toeval, er zit een onbewuste logica in
Liefde lijkt soms ongrijpbaar: de vonk slaat bij de één wel over, bij de ander totaal niet. Toch zit er volgens Imago wel degelijk structuur in. We worden onbewust verliefd op iemand die voldoet aan drie kenmerken:
- Hij of zij lijkt sterk op onze belangrijkste opvoeders.
- Hij of zij vult onze verloren delen aan.
- Hij of zij heeft een tegenovergestelde copingstrategie.
1. Overeenkomsten met onze opvoeders
Misschien herken je het wel: je ontmoet iemand en hebt direct het gevoel diegene al jaren te kennen. Hoewel jullie elkaar net hebben ontmoet, voelt het vertrouwd. Als dat zo is, ben je waarschijnlijk verliefd op iemand die in veel opzichten lijkt op jouw ouders – zowel in hun positieve als in hun lastige kanten.
Hoe werkt intuïtie?
“Ik heb het gevoel dat ik je al mijn hele leven ken”
Hoewel je bewust nog weinig weet over een nieuwe partner, hebben je oude hersensystemen al veel waargenomen in de eerste minuut. Denk aan:
- Kledingstijl, houding, mimiek en oogcontact;
- Stemgeluid, snelheid van spreken en toon;
- Geur (feromonen), energie en uitstraling.
Je onderbewuste scant dit razendsnel en vormt direct een eerste indruk – intuïtie is dus eigenlijk snelle informatieverwerking.
Een persoonlijke noot
Tijdens een opleiding werd me gevraagd om mijn eerste indruk van klasgenoten op post-its te schrijven. Ik was verbaasd hoe scherp en raak de indrukken over mij waren – puur op basis van observatie. We ‘zien’ dus meer dan we denken.
Waarom trekken bekende eigenschappen ons aan?
Dat heeft alles te maken met onvervulde behoeftes uit de kindertijd. We zoeken onbewust iemand die lijkt op onze ouders, in de hoop dat die alsnog in onze behoeftes voorziet. Dit mechanisme helpt ons te helen – als het tenminste bewust wordt ingezet.
2. Onze tegenpool en aanvulling op verloren delen
Verliefdheid ontstaat vaak tussen tegenpolen. “Opposites attract” dus. We voelen ons aangetrokken tot iemand die een deel vertegenwoordigt dat wij zelf hebben moeten onderdrukken – een verloren deel. Denk aan uitspraken als: “jij maakt mij compleet” of “ik voel me weer heel bij jou”.
Kernkwadranten: groei door aanvulling
Kernkwadranten helpen je begrijpen hoe kwaliteiten, valkuilen en leerdoelen met elkaar samenhangen:
- Kernkwaliteit: iets waar je goed in bent en wat je waardeert in jezelf en anderen.
- Valkuil: een overdreven versie van je kwaliteit bij stress.
- Leerdoel: de positieve tegenhanger van je valkuil, met behoud van je kwaliteit.
- Allergie: de overdrijving van je leerdoel én het tegenovergestelde van je kwaliteit.
Een persoonlijk voorbeeld
Tijdens mijn opleiding tot mediator werkte ik mijn eigen kernkwadranten uit. Hier een voorbeeld:
We worden verliefd op iemand die ons leerdoel als kernkwaliteit heeft
- Kwaliteit: Ik ben gestructureerd en betrouwbaar.
- Valkuil: Bij stress word ik star en rigide.
- Leerdoel: Meer spontaniteit en flexibiliteit toelaten.
- Allergie: Chaotisch, onbetrouwbaar gedrag roept weerstand op.
Je valt op iemand die jouw leerdoel leeft
Mijn toenmalige partner was spontaan en flexibel – precies mijn leerdoel. Haar eigenschappen fascineerden me, omdat ze een verloren deel van mij vertegenwoordigden. Dit toont hoe we onbewust kiezen voor een partner die ons uitnodigt tot persoonlijke groei en heling.
3. Een tegenovergestelde copingstrategie
In bijna elke relatie zie je het patroon van uitreiken en terugtrekken
We worden verliefd op iemand met een andere copingstijl. Als we beiden zouden vechten (maximaliseren), ontstaat er continu conflict. Als we beiden zouden terugtrekken (minimaliseren), gebeurt er niets. In mijn praktijk zie ik daarom vrijwel altijd een stel waarbij de één meer de ‘chimpansee’ is en de ander de ‘schildpad’.
Uitreiken en terugtrekken
Dit is ook de kern van EFT (Emotionally Focused Therapy), waar de termen ‘uitreiker’ en ‘terugtrekker’ worden gebruikt. Imago en EFT zijn beide wetenschappelijk onderbouwde therapievormen met een wereldwijde toepassing.
Romantische liefde (6) | vier kenmerken
De romantische fase is het begin van elke relatie. Je bent verliefd, vol gelukshormonen en hebt het gevoel dat niets jullie kan scheiden. De volgende vier kenmerken zijn dan meestal herkenbaar:
1. Ontkenning – je ziet (nog) niet alles
In deze fase heb je de neiging om negatieve eigenschappen van je partner te negeren of te bagatelliseren. De roze bril laat je vooral de mooie kanten zien. Dit komt door de chemie van verliefdheid.
In stress raak je elkaars allergie
Tijdens momenten van stress val je automatisch terug in je valkuil. En hoewel die normaal gesproken in elkaars allergie zouden liggen, negeer je dit in de verliefdheidsfase nog – door de roze bril en gelukshormonen.
Een evolutionair mechanisme
Die hormonale ‘versluiering’ is evolutionair gezien logisch. Hormonen als dopamine en oxytocine zorgen voor verbondenheid – essentieel voor voortplanting. Je voelt je euforisch en intens verbonden met je partner.
2. Verzorgend gedrag – alles voor de ander
In deze fase voel je feilloos aan wat de ander nodig heeft. Je bent zorgzaam, attent en doet alles om je partner gelukkig te maken. Elke bevestiging levert weer een shot gelukshormonen op, waardoor je in een soort flow zit van geven en ontvangen.
3. Verhullen – je beste zelf laten zien
Je laat vooral je mooie kanten zien, en houdt je kwetsbare of minder fijne eigenschappen verborgen. Uit angst voor afwijzing laat je niet alles zien van je onvervulde behoeftes en verloren delen.
Groei vraagt om kwetsbaarheid
Verliefdheid motiveert je om het beste van jezelf te laten zien. Dat is op zich mooi. Maar voor echte verbinding is ook kwetsbaarheid nodig. Zolang je jouw onvervulde behoeftes en verloren delen niet durft te tonen, blijf je deels onzichtbaar – voor jezelf én voor de ander.
4. Projecteren – je partner idealiseren
We worden verliefd op ons eigen verlangen
Naast het ontkennen van de minder fijne eigenschappen van je partner (zie kenmerk 1), heb je in deze fase ook de neiging om juist extra positieve eigenschappen toe te dichten. Dit wordt ‘projecteren’ genoemd. Je projecteert vooral twee dingen op je partner:
- de positieve eigenschappen van je eigen verzorgers,
- én jouw eigen verloren delen, die je nu als kwaliteit in je partner herkent.
En precies deze elementen waren ook onbewust de reden waarom je op deze persoon verliefd werd.
We worden verliefd op een weerspiegeling van ons eigen verlangen
Je blik op je partner in de romantische fase is sterk gekleurd. Wat je ziet is deels gebaseerd op werkelijke waarneming, maar voor een groot deel ook op je eigen verlangen en idealen. Het beeld dat je vormt is dus vaak meer een spiegel van jezelf dan een objectieve weergave van je partner.
Machtsstrijd (7) | vijf stadia
Vroeg of laat eindigt de romantische fase – soms langzaam, soms abrupt. Je komt erachter dat je partner niet al je onvervulde behoeftes vervult. Dan begint de volgende fase: de machtsstrijd.
Vijf stadia van de machtsstrijd
De machtsstrijd verloopt meestal in de volgende vijf stappen:
- Schok: Het moment waarop je realiseert dat je partner niet het ideaalbeeld is dat je voor ogen had.
- Ontkenning: Je probeert het te verklaren of te relativeren, in de hoop dat alles weer ‘normaal’ wordt.
- Boosheid: Je voelt je teleurgesteld, bedrogen of gefrustreerd. Je boosheid is vaak zo groot als het verschil tussen jouw ideaalbeeld en de realiteit.
- Onderhandeling: Je probeert met voorwaarden of afspraken het gedrag van je partner te beïnvloeden. Dit leidt tot een stressdynamiek tussen chimpansee en schildpad.
- Wanhoop: Als niets meer werkt, ontstaat er twijfel over de toekomst van de relatie. Je trekt je emotioneel terug of overweegt een breuk.
Herken je dit?
Zit jij of zitten jullie in deze fase? Of zijn jullie er doorheen gekomen? In mijn praktijk zie ik vaak stellen die vastzitten in deze machtsstrijd, uitgeput door stress, en gevangen in het patroon van hun automatische copingstrategie.
Elke relatie biedt ruimte voor heling en groei
Binnen Imago wordt ervan uitgegaan dat relatieproblemen hun oorsprong hebben in de kindertijd. Liefdesrelaties bieden juist daarom de mogelijkheid om:
- te helen – doordat je partner, die lijkt op je opvoeders, alsnog in je behoeftes kan voorzien;
- te groeien – door weer contact te maken met je verloren delen en je volledigheid terug te vinden.
Bewuste relatie (8) | een nieuw commitment
Toen jullie net verliefd werden, hebben jullie samen gekozen om ervoor te gaan: jullie gingen een relatie aan. Maar eerlijk gezegd was dit eerste commitment waarschijnlijk onbewust. Jullie kenden elkaar immers nog niet écht, en wisten totaal niet welke uitdagingen en kansen deze liefde met zich mee zou brengen.
Een nieuw commitment
Na verloop van tijd ontdek je dat elke relatie vroeg of laat in een machtsstrijd terechtkomt. Dat gebeurt vooral wanneer je voelt dat niet al jouw behoeftes worden vervuld.
Relatieproblemen zijn een uitnodiging tot groei en heling
Maar dat heeft een reden! Deze fase laat duidelijk zien waar jullie als persoon én als stel nog kunnen groeien en helen. Zijn jullie bereid om dit samen aan te gaan? Dan maak je een belangrijke nieuwe keuze: je kiest nu bewust voor een vernieuwd commitment. Dit keer niet vanuit onbewustheid, maar juist heel bewust. Zo ontstaat een relatie waarin jullie samen kunnen groeien, helen, leren en elkaar opnieuw gaan waarderen. Zo’n bewuste relatie heeft negen belangrijke pijlers.
Stappen richting | een bewuste relatie
Hierboven heb je meer gelezen over verliefdheid, de ontwikkeling van liefdesrelaties en waarom we meestal beginnen met een onbewuste relatie. Maar hoe ga je dan verder? Hoe creëer je zo’n bewuste relatie? Dat ontdek je als volgt:
- In deze blog leer je alles over de “negen pijlers van een bewuste relatie“. Deze pijlers vormen een stevige basis om samen verder te bouwen.
- En via deze blog krijg je “zeven praktische tips voor relatieverbetering“, waarmee jullie direct aan de slag kunnen om bewust aan jullie relatie te werken.
- Tot slot, leer je hier alles over de “Imago-dialoog“. Dit krachtige hulpmiddel helpt jullie niet alleen tijdens relatietherapie, maar ook gewoon thuis om elkaar écht te begrijpen en dichter bij elkaar te komen.
Met deze inzichten en praktische tools hebben jullie alles wat nodig is om samen een gelukkige en bewuste relatie op te bouwen. Ga je mee op deze mooie reis?
